HO 4. OGRODY JAPOŃSKIE

4. OGRODY JAPOŃSKIE

Na urządzanie ogrodów japońskich wpływ miały wierzenia SHINTO
i buddyjskie poglądy filozoficzne, a szczególnie oddziaływanie mitologii chińskiej SHIJIN-SETSU, według której cztery strony świata miały różne znaczenia i były rządzone przez cztery bóstwa:
- północ GEMBU uosabia mroczny wojownik, dlatego na północy ogrodu umieszcza się ciemną skałę – czarny bazalt. GEMBU jest odpowiedzialny za zimę, może być też symbolizowany w ogrodzie przez górę np. ze źródełkiem (tak jak w ogrodzie we Wrocławiu);
- zachód BYAKKO z mitycznym białym tygrysem, który symbolizuje drogę na zachód. Dlatego w zachodniej części ogrodu powinna być szeroka prosta alejka. BYAKKO jest odpowiedzialny za jesień;
- południe SUJAK z mitycznym czerwonym ptakiem, który symbolizuje ocean. SUJAK jest odpowiedzialny za lato. Symbol SUJAKA to jezioro (staw) w południowej części ogrodu;
- wschód SEIRYU z mitycznym błękitnym smokiem, jest odpowiedzialny za wiosnę, którą symbolizuje rzeka. Dlatego na wschodzie ogrodu winien płynąć strumień mający swe źródło na północy i wpadający do jeziora na południu.

Nie wolno sadzić drzew na osi drzwi wejściowych, ponieważ „grozi to próżniactwem właściciela ogrodu”.

Wielkie ogrody Japonii są ponadczasowe,starożytne i stare w pewien sposób w współistnieje i łączy się z nowym.

3.  główne komponenty etosu sztuki ogrodowej to:
PORZĄDEK, KONTROLA I POWŚCIĄGLIWOŚĆ

Cechy ogrodu japońskiego:

- mała liczba gatunków sadzonych roślin;
- każdy element ogrodu dobierany jest ze względu na kształtowanie całości;
- niegeometryczność, brak linii prostych, osi i równych rzędów;
- nakaz orientowania omszonych świętych kamieni SABI w ogrodzie tak samo jak w miejscu gdzie je znaleziono;
- grupy kamieni mogą reprezentować naturalny japoński krajobraz gór i klifów;
- w jeziorach i stawach kamienie w kształcie żurawi i żółwi przypominają Mistyczne Wyspy Nieśmiertelnych z chińskich mitów;
- otoczaki z białego kwarcu lub biały piasek od pradawnych czasów używane były do oznaczania miejsc świętych, a w ogrodach ZEN używane są do przedstawiania fal;
- stawy w ogrodach japońskich modelowano tak, by przypominały naturalne, znane odcinki wybrzeża, chmury lub tykwy, lub kształt kaligraficznych wzorów chińskich oznaczających wodę i ducha;
- tam gdzie nie ma wody, odpowiednio ułożone kamienie tworzyły suche kaskady sprawiając wrażenie, że woda właśnie przestała po nich płynąć albo zaraz popłynie;
- rośliny dopełniające kształty kamieni w ogrodzie są przycinane w dokładnie zaokrąglone formy tak, by przypominały góry, chmury
i morskie fale – tło naturalnego krajobrazu Japonii, a sinusoidalne zarysy sugerowały nieustanny ruch.

Ogród japoński (z wyjątkiem sezonowo kwitnących drzew i krzewów) tak samo wygląda latem jak i zimą.

Kiedy Japończycy wybierają rośliny ogrodowe, kierują się zasadą SHAKKEI – „pożyczonej scenerii’, jako najważniejszą. Sadząc mniejsze drzewa na obrzeżach ogrodu, a wyższe w pobliżu środka, tworzą złudzenie przynależności do ogrodu terenów spoza jego granic.

Większość tradycyjnie ulubionych roślin to rośliny miejscowe spotykane w lasach – sosny, śliwy, wiśnie, klony, kamelie, azalie i bambusy.

Śliwa czy morela japońska (Prunus mume), które zapowiadają wiosnę, pochodzą z Chin.
Powykrzywiana sosna Thunberga (Pinus thunbergii) reprezentuje nadmorski krajobraz.
Sosna gęstokwiatowa (Pinus densiflora) to roślina z lasów na zboczach wzgórz.
SOSNY – symbolizują długowieczność i trwałość, można je kształtować w łuki, by przypominały stare.
Morele japońskie mocno się przycina by na grubym gołym pniu wyrastały nowe pędy.
Wiśni (sprowadzonej z gór dla urody kwiatów i czczonej w japońskiej poezji i sztuce) zawsze pozwala się rosnąć w naturalnym kształcie.

NIEZBĘDNE ELEMENTY W KLASYCZNYM OGRODZIE JAPOŃSKIM TO:

- WODA (wnosi do ogrodu życie, ruch; czasem bywa zastąpiona nieregularną plamą jasnego żwiru)
- KAMIEŃ (symbolizuje niezmienność i trwałość przyrody; głazy użyte do dekoracji ogrodu powinny mieć naturalną formę, taki sam kolor i fakturę)
- ROŚLINNOŚĆ (zieleń jest dominująca; kwiaty zastosowane są tylko jako pojedynczy akcent).

OGÓLNE ZASADY DOBORU I KOMPOZYCJI GATUNKÓW DRZEW I KRZEWÓW W OGRODACH JAPOŃSKICH

„Przez zadowolenie bóstw czterech stron świata, daje właścicielowi szlachetność, bogactwo, zdrowie i długie życie…”:
- na północy czarna skała może być zastąpiona usypanym wzgórzem lub posadzonymi trzema cedrami japońskimi (szydlica japońska) – Cryptomeria japonica – Kamakurohiba albo trzema cyprysikami – Chamaecyparis obtusa – cyprysik japoński (tępołuskowy), po japońsku Chabohiba Hinoki;
- na zachodzie drogę białego tygrysa może zastąpić 7 sztuk Kajiki: Catalpa ovata – surmia żółtokwiatowa;
- na wschodzie zamiast strumienia sadzi się 9 sztuk Shidareyanagi
– Salix babylonica – wierzba babilońska;
- na południu przy stawie (zamiast stawu) należy posadzić 9 sztuk Katsura – Cercidiphyllum japonicum – grujecznik japoński (japoński judaszowiec) lub Cercis chinensis – drzewko judaszowe.

Generalnie w ogrodach:

- na północy ogrodu sadzi się drzewa iglaste (ale nie sosny, bo sosny sadzi się na całym terenie ogrodu);
- na wschodzie sadzi się kwitnące ozdobne wiśnie, kwitnące drzewka owocowe i ich ozdobne odmiany;
- na zachodzie – drzewa o ozdobnych, barwnych liściach;
- na południu – drzewa i krzewy o czerwonych liściach;
- na wyspach sadzi się sosny lub wierzby;
- na środku ogrodu nie wolno sadzić: Eridu – Maackia amurensis
– makia chińska, Sakaki – Cleyera ochnaceae (brak polskiej nazwy), Cleyera japonica – klejera japońska, gdyż oznaczałoby to „cierpienie i nędzę”.