HO 7. Ogród „rajski” – kształt architektoniczno-planistyczny [takie jak chahar bagh, wirydarz itp

Zasady kształtowania średniowiecznego zespołu ogrodowego

Ogrody przyklasztorne (okres XI-XIIIw.) – forma ogrodowa pełna była symboli, które odzwierciedlały oczarowanie człowieka światem jako dziełem człowieka. Kompozycję ogrodu determinowała reguła zakonu (cenobijne lub eremickie). Niezależnie od reguły w klasztorach były wirydarze. 

Wirydarz przypominał starożytny ogród perystylowy, gdyż zakładany był na planie kwadratu lub prostokąta i otoczony krużgankami. Przecinające się pod kątem prostym drogi wyznaczały punkt  centralny akcentowany studnią, fontanną, rzeźbą lub drzewem. Drogi te dzieliły wirydarz na 4 kwatery, obsadzone kwiatami, ziołami o symbolicznym znaczeniu lub trawą. Wirydarz przeznaczony był do wypoczynku i duchowego doskonalenia się, był symbolem niebiańskiego raju.

 Herbularius inaczej hortus medicus przeznaczony był do uprawy ziół i roślin leczniczych i przyprawowych. Ogród taki otaczał mur, rośliny sadzone były w oddzielnych kwaterach, a w sąsiedztwie był domek lekarza, który zajmował się tymi roślinami. W pobliżu znajdował się szpital do którego przylegał wirydarz przeznaczony dla chorych. W obrębie zabudowań klasztornych znajdował się cmentarz z regularnie rozmieszczonymi mogiłami między którymi sadzono drzewa owocowe.

Ogrody zamkowe – przeważało znaczenie użytkowe ogrodu nad ozdobną jego funkcją. Ponieważ ze względów bezpieczeństwa zamki były na wzgórzach otoczone murem to powierzchnie ogrodów były niewielkie. Ogrody w obrębie zamków były małe, położone w różnych miejscach, w zależności głównie od topografii terenu, nie wiązały się więc kompozycyjnie ze sobą, ani z otaczającymi zabudowaniami zamkowymi. Często również zakładano ogrody poza murami, nieraz w znacznej odległości od zamku, zwłaszcza gdy był on położony na stromym wzgórzu. Ogrody w ogrodze: ogrody zabaw (HC), ozdobno użytkowe (zielnik), użytkowe (sady, winnice, chmielniki, warzywniki)

 Hortus conclusus – ogród zamknięty zwany też ogródkiem różanym, otoczony był murem, przeznaczony do wypoczynku, ze studnią, fontanną, altaną lub ławą darniową.  Rekreację, turnieje rycerskie, wycieczki konne urządzano na łące przyległej do zamku i zwanej łąką kwietną. Była to duża otwarta przestrzeń pokryta murawą, obsadzona drzewami i krzewami z dużą ilością kwiatów 
w trawniku.  Przy okazałych zamkach zakładano zwierzyńce – ogrodzone fragmenty naturalnego lasu w których trzymano dzikie zwierzęta.

Ogrody miejskie – powstały poza murami miasta, pełniły funkcję estetyczną i wypoczynkową dla mieszczuchów i zwano je prato.  Były to najczęściej rozległe łąki, przecinane alejami drzew, kanałami  z rzeką lub stawem (przykład Błonia Krakowskie).